PROFILAKTYKA ROZWOJOWEJ NIEPŁYNNOŚCI MÓWIENIA

 

         W przypadku pojawienia się u małego dziecka rozwojowej niepłynności mówienia bardzo ważne jest zastosowanie działań profilaktycznych. Obok ćwiczeń oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych należy zwrócić uwagę na atmosferę panującą w domu dziecka oraz nastawienie rodziców do problemu, zadbanie o zdrowie i dobre samopoczucie małego człowieka. Dziecko musi czuć się kochane i akceptowane. Tylko w takich warunkach może prawidłowo rozwijać się.

Dorota Kamińska w swojej książce proponuje następujące wskazówki dla rodziców, którzy u swoich dzieci zauważyli objawy niepłynności mówienia:

• Każde dziecko rozwija się w indywidualnym rytmie (dotyczy to również jego mowy).
• Nie zmuszajcie dziecka do mówienia, ale zachęcajcie je, aby z Wami rozmawiało. Zamiast instruować, co ma mówić, pozwólcie mu zdecydować, co chce powiedzieć.
• Słuchajcie swojego dziecka tak, aby czuło, że jest przez Was słuchane, że to co mówi, jest dla Was ważne i interesujące. Zachęci je to do mówienia, do rozmowy z Wami o wszystkich swoich problemach.
• Poświęcajcie swojemu dziecku jak najwięcej czasu, bawcie się z nim i rozmawiajcie.
• Nie stosujcie kar wobec swojego dziecka za to, że się jąka! Nie zwracajcie uwagi na to, że mówi niepłynnie! Nie strofujcie go!
• Zadbajcie o to, aby Wasze dziecko czuło się bezpieczne i kochane. Akceptujcie je takim, jakie jest.
• Nie zmuszajcie go do rozmowy ani prezentowania swoich umiejętności na forum publicznym (w gronie rodziny, znajomych lub rówieśników).
• Cieszcie się razem ze swoim dzieckiem z jego sukcesów, nawet tych najdrobniejszych.
• Śpiewajcie razem z nim jak najczęściej. Nieważne, czy dziecko robi to pięknie. Chodzi o to , żeby śpiewało. Niech śpiewa tak, jak potrafi, a także to, co lubi i kiedy chce.
• Pamiętajcie, że dziecko naśladuje Wasz sposób mówienia, dlatego starajcie się mówić do niego powoli i wyraźnie.
• Nie przesadzajcie z nadmiernym ochranianiem dziecka. Dajcie mu szansę samodzielnego działania, umożliwiajcie mu samodzielne doświadczanie i rozwiązywanie problemów.
• Starajcie się wspólnie z innymi członkami rodziny dziecka oraz jego nauczycielami ujednolicać swoje postępowanie w stosunku do niego. Bądźcie konsekwentni w swoich działaniach. Dzięki takiej postawie dziecko poczuje się bezpieczne i akceptowane przez najbliższe otoczenie.
• Jeżeli dziecko uczęszcza na dodatkowe zajęcia, porozmawiajcie z nauczycielami o jego problemach z mową. Wyjaśnijcie im, na czym one polegają oraz w jaki sposób mogą pomóc w ich przezwyciężaniu.
• Pamiętajcie o zachowaniu stałego rytmu dnia dziecka. Wyeliminujcie, w miarę możliwości, pośpiech i nieoczekiwane zmiany planów. Zapewni to poczucie bezpieczeństwa Waszemu dziecku oraz usunie dodatkowe stresy wywołane nowa, zaskakującą dla niego sytuacją.
• Zapewnijcie dziecku odpowiednią ilość snu i wypoczynku (relaksu). Ułatwi mu to wyciszenie swoich emocji i wpłynie bardzo korzystnie na prawidłowy rozwój jego mowy (płynność mówienia).
• Umożliwiajcie dziecku spędzanie jak największej ilości czasu na świeżym powietrzu oraz uprawianie ulubionych sportów. Dzięki aktywnemu wypoczynkowi dziecko rozładowuje wewnętrzne napięcia. [Kamińska 2010, s. 48-49]

Oprócz odpowiedniej atmosfery w domu, systematyczności w planie dnia oraz okazywania dziecku akceptacji i wsparcia ważne są również ćwiczenia: oddechowe, fonacyjne oraz artykulacyjne. Pomogą one usprawnić dziecku aparat mowy oraz kontrolować swój oddech. Propozycje ćwiczeń pochodzą z książki Doroty Kamińskiej „Wspomaganie płynności mowy dziecka – profilaktyka, diagnoza i terapia jąkania wczesnodziecięcego” oraz wykładów mgr Alicji Kabały.

 

 

 

 

1. Ćwiczenia oddechowe

Ćwiczenia oddechowe są ważną częścią profilaktyki niepłynności mówienia ponieważ

ułatwiają dziecku zsynchronizowanie oddechu z treścią wypowiedzi dzięki utrwaleniu nawyku prawidłowego oddychania, wydłużeniu fazy wydechu (oddech staje się głębszy) oraz zmniejszają nadmierne napięcie mięśniowe.

 

1. Naśladowanie czynności nadmuchiwania balona – dziecko nabiera powietrze przez nos i pompuje balon; z balonika ucieka powietrze – wydech sss…
2. Naśladowanie czynności dmuchania na gorącą zupę – fff…
3. Naśladowanie odgłosów wydawanych przez węża (sss…), krowę (muuu…), trzmiela (bzz…).
4. Naśladowanie odgłosów wydawanych przez lokomotywę:  cz cz cz…, sz sz sz…, puf puf puf…
5. Dmuchanie na piórka, kolorowe kawałki papieru, bibuły, waty położonych na powierzchni gładkiej i chropowatej.
6. Puszczanie baniek mydlanych.
7. Dmuchanie na wiatraczki.
8. Dmuchanie na łódeczki puszczone na wodzie.

Ćwiczenia te służą umiejętności nabierania głęboko powietrza a następnie powolnego wydechu.

 

 

2. ćwiczenia fonacyjne

Fonacja jest to zdolność do wydawania głosu, do posługiwania się głosem. Celem ćwiczeń fonacyjnych jest rozluźnienie mięśni krtani oraz nauczenie dziecka właściwego posługiwania się głosem.

1. Jak najdłuższe wymawianie na wydechu samogłosek.
2. Wymawianie połączonych samogłosek aaoouuaaoouu.
3. Jak najdłuższe wymawianie głosek mmm, nnn. Ręke należy położyć na policzku aby odczuć wibrację.
4. Wymawianie połączenia głosek: mmmaaa, mmmooo, mmmuuu.
5. Wymaiwanie krótkich zdan szeptem, połgłosem, pełnym głosem, krzykiem.
6. „Echo” powtarzanie samogłosek ciszej za rodzicem lub terapeutą: a – głośno, a - cicho

 

3. ćwiczenia artykulacyjne

Sprawność aparatu artykulacyjnego oraz jego prawidłowa budowa mają ogromny wpływ na wyrazistość naszych wypowiedzi. W związku z tym ćwiczenia artykulacyjne są niezwykle ważnym elementem profilaktyki logopedycznej. Ich celem jest:

• usprawnienie języka, warg, podniebienia miękkiego i żuchwy,
• opanowanie umiejętności świadomego kierowania ruchami narządów artykulacyjnych,
• uwrażliwienie miejsc i ruchów w jamie ustnej niezbędnych do prawidłowego wymawiania głosek,
• doskonalenie koordynacji ruchowej w zakresie aparatu artykulacyjnego,
• opanowanie umiejętności prawidłowego połykania. [Kamińska 2010, s. 60].

 

1. ćwiczenia usprawniające wargi

• Posyłanie całusków do swojego odbicia w lustrze.
• Układanie ust na przemian w minkę wesołą i smutną.
• Nakładanie na przemian wargi dolnej na górną i górnej na dolną.
• Parskanie.
• Mówienie na zmianę samogłosek: u – i – u – i.

 

2. ćwiczenia usprawniające policzki

• Nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza.
• Nadymanie policzków i szybkie wypuszczanie powietrza.
• Nadymanie policzków na zmianę – raz prawy raz lewy.

 

3. ćwiczenia usprawniające język

• Wysuwanie języka na brodę.
• Unoszenie czubka języka w kierunku nosa.
• Dotykanie czubkiem języka kącików warg.
• Oblizywanie warg – ruchy w prawo i w lewo.
• Układanie języka na kształt szpilki, rurki, łyżeczki.

 

4. ćwiczenia usprawniające żuchwę

• „Kłapanie” – unoszenie i opuszczanie żuchwy.
• „Krowie żucie” – ruchy okrężne żuchwy.
• „Wahadło” – opuszczenie żuchwy i ruchy w lewo i w prawo.
• Naśladowanie żucia gumy.

 

Wyżej wymienione ćwiczenia powinny być wykonywane z dzieckiem systematycznie, najlepiej w formie zabawy. Przyczynią się one do nauki prawidłowego oddechu oraz usprawnienia aparatu artykulacyjnego co pomoże dziecku w swobodnym posługiwaniu się głosem.

Opracowała: Agnieszka Cichocka