Czynność mówienia nie jest umiejętnością wrodzoną. Człowiek nabywa ją w ciągu całego swojego życia  poprzez kontakty z innymi ludźmi. Prawidłowe kształtowanie się i rozwój mowy dziecka jest podstawą w kształtowaniu  i rozwoju jego osobowości. Dzięki rozumieniu poznaje otaczający je świat, a dzięki umiejętności mówienia potrafi wyrazić swoje myśli. Kształtowanie się mowy dziecka ma ścisły związek z jego rozwojem społeczno – emocjonalnym. Częste kontakty werbalne z otoczeniem bogacą słownictwo, uczą prawidłowych zasad gramatycznych, właściwego posługiwania się melodią, akcentem i rytmem wypowiedzi.

         Rozwój mowy dziecka ma charakter etapowy. G. Demelowa wyróżniła następujące etapy kształtowania się i rozwoju mowy:

1. Okres melodii, zwany również procesem przygotowawczym trwa od urodzenia do 1 roku życia dziecka. Na tym etapie charakterystyczne są:

1. krzyk – pierwsza wokalna forma komunikowania się dziecka ze światem dorosłych, dzięki niemu zaspokajana są potrzeby dziecka
2. głużenie – towarzyszy stanom dodatniego samopoczucia,  pojawia się w 2-3 miesiącu życia. Są to specyficzne dźwięki o przypadkowym miejscu artykulacji. Początkowo ma charakter samorzutny a następnie pojawia się jako reakcja na widok bliskiej osoby.
3. gaworzenie – pojawia się około 6 miesiąca życia, polega na powtarzaniu przez dziecko dźwięków zasłyszanych z otoczenia. Pojawiają się sylaby: ma – ma..., ba – ba..., ta – ta..., la – la... nieposiadające jeszcze dla dziecka konkretnego znaczenia.
4. echolalia – faza ta następuje około 9 miesiąca życia. Dziecko powtarza własne i zasłyszane z otoczenia słowa, które doskonali metodą prób i błędów. Kojarzenie wielokrotnie powtarzanych dźwięków ze wskazywaniem odpowiedniej osoby lub przedmiotu prowadzi do wypowiadania ze zrozumieniem pierwszych słów: mama, tata, baba, lala. W słowniku dziecka możemy już zaobserwować samogłoski a, o, u, e, y, i oraz spółgłoski m, p, b, t, d.

 

 

2. Okres wyrazu, przypada na 1 – 2 rok życia dziecka. Postęp rozwoju mowy w tym okresie związany jest z rozszerzeniem się kręgu doświadczeń dziecka. Dzięki wzrastającej sprawności motorycznej dziecko nie jest już skazane wyłącznie na bierny kontakt z otoczeniem, lecz samo zaczyna organizować sobie kontakt z ludźmi i przedmiotami. Charakterystyczne dla mowy dziecka w tym okresie jest tylko pierwszej lub ostatniej sylaby wyrazu np. daj – da, lampa – ampa. W okresie tym obok istniejących już samogłosek w mowie dziecka doskonali się artykulacja spółgłosek: m, p, b, t, d, n, k, ś, ć czasem ź, dź. Pozostałe głoski zastępowane są łatwiejszymi.

 

 

3. Okres zdania, trwa od 2 do 3 roku życia. W tym okresie pojawiają się spółgłoski s, z, c, dz. Głoski trudniejsze zastępowane są łatwiejszymi, ze względu na niedostateczną jeszcze sprawność narządów mowy. Jest to czas budowania przez dziecko zdań. Początkowo są to zdania proste, zbudowane z dwóch lub trzech wyrazów, a następnie stopniowo przechodzą w dłuższe wypowiedzi. Charakterystycznym zjawiskiem w tym czasie jest ,,poprawianie” mowy dorosłych, którzy chcąc przypodobać się dziecku, mówią do niego  językiem „nianiek”. Świadczy to o różnicowaniu słuchowym prawidłowej i nieprawidłowej wymowy słów znanych dziecku. 

 

 

4. Okres swoistej mowy dziecięcej, przypada na 3 – 7 rok życia.  Dziecko  zaczyna już odróżniać głoski s, z, c, dz, od ich miękkich odpowiedników. Pod koniec 4 roku życia pojawia się głoska r, która do tej pory była zastępowana przez l lub j. Około 4- 5 roku pojawiają się głoski sz, rz, cz, dż. U dzieci 6-cio letnich mowa powinna być już opanowana pod względem dźwiękowym. [Demelowa, 1979, s.18-25]

 

Należy pamiętać, że każde dziecko rozwija się we własnym, swoistym tempie i niewielkie opóźnienia rozwoju mowy nie powinny być powodem do niepokoju.

 

 

Opracowała A. Cichocka, na podstawie:

 

1. Demelowa Genowefa, Elementy logopedii, WSiP, Warszawa 1979
2. Tarkowski Zbigniew, Jąkanie wczesnodziecięce, WSiP, Warszawa 1992
3. http://www.babyboom.pl/dzieci_1_2/rozwoj/etapy_rozwoju_mowy_dziecka.html
4. http://www.osesek.pl/wychowanie-i-rozwoj-dziecka/rozwoj-dziecka/rozwoj-mowy/832-rozwoj-mowy-dziecka-od-narodzin-do-7-roku-zycia.html?start=1